Canalblog
Suivre ce blog Administration + Créer mon blog

Deski Brezoneg

17 décembre 2017

Eun evaj, ar hafe

Eun evaj, AR HAFE

1. Pe liou a zo or ar greun kafe pa vezont krazet ?
2. Peseurt e teu da veza ar greun er vilin-gafe ?
3. Peseurt a welom er werenn ?
4. Peseurt e teu da veza an tamm sukr er hafe ?

Sellom piz : greun kafe. Peseurt stumm o-neus ? Hag doh ar memez liou int ? Frikom greun kafe en eur vilin. 2. Ar sah-kafe : lakaom poultr kafe, ha skuillom dour bero ornehi da houde. Santom ha tañvaom ar hafe du on-eus aozet ; lakeom eun tamm sukr e-barz. Tañvaom adarre. Doh p’leah e teu ar hafe ? (had doh eur wezennig).

Lennom : 1. Glaz eo ar greun kafe, mez dond a reont da veza brun-du er grazunell. 2. Gand eur vilin e vez friket ar greun kafe da gaoud poultr. 3. Dour bero hag a zo skuillet war boultr kafe a ro eun dourenn zu, leun a hwez-vad, c'hwero, hag a vez anvet kafe du. 4. Teuzi a ra ar sukr er hafe du, eur blaz sukret 'zo gand hemañ neu.

Respontom : Pe liou eo ar greun kafe a-raog ma veho lakeat er grazunell ? Ha da houde ? penaoz e vez great poultr kafe ? Penaoz e vez aozet ar hafe du ?

Skrivom ar geriou a vank : Evid rei eur blaz ... (sukret) d'ar hafe du, eo red teuzi sukr er hafe-mañ.

Deskom : Aozet e vez ar hafe en eur skuilla dour-bero war boultr kafe.


E galleg :

Une boisson, LE CAFÉ

1. Quelle couleur prennent les grains de café lorsqu'on les fait griller ?
2. Que deviennent les grains dans le moulin ?
3. Qu'observons-nous dans le verre ?
4. Que devient le morceau de sucre dans le café ?

Observons : des grains de café. Quelle forme ont-ils ? Sont-ils tous de la même couleur ? Broyons des grains de café dans un moulin. Le filtre à café : plaçons la poudre de café, puis versons de l'eau bouillante. Santons puis goûtons le café noir obtenu ; ajoutons un morceau de sucre. Goûtons de nouveau. D'où vient le café ? (graine d'un arbuste).

Lisons : 1. Les grains de café sont verts, mais, dans le brûloir, ils deviennent marron foncé. 2. À l'aide d'un moulin, on broie les grains de café et on obtient une poudre. 3. De l'eau bouillante versée sur la poudre de café donne un liquide noir, parfumé, amer, appelé café noir. 4. Le sucre dissout dans le café noir, celui-ci prend alors une saveur sucrée.

Répondons : Quelle est la couleur des grains de café avant leur passage dans le brûloir ? Et après ? Comment obtient-on la poudre de café ? Comment prépare-t-on le café noir ?

Complétons : Pour donner au café noir une saveur...        (sucrée), il faut dissoudre du sucre dans ce café.

Apprenons : On prépare le café en versant de l'eau bouillante sur la poudre de café.

Publicité
Publicité
2 juillet 2017

Al labourer-douar

Ur gontadenn all el loreneg a veze komzet e Bettelainville :

 

Lo labourou

 

Val déjè longtemps qu’în rwè alleût eune vaye so promweinner. En s’promweinnant, i wèyeût d’lon i poûre laborou, è coté d’lè route, que laboreût s’cheillon en chantant. En errivant dé lu, i li dit: - Ast-ce que l’cheillon que t’lèbores ast d’è tien ?
        - Âh ! niant, lo cheillon que j’retone, n’ast-m’ d’è mien, meu, je n’sus-m’ si riche, je trèveille en jonâye.
        - Mâs, combeun’ que t’guêgnes donc’ per jo ?, li d’mande lo rwè.
        - Eune lîve.
        - Ç’n’ast-m’ tot d’meimme tot-piein. Pieux-t’ v’ki èva ç’lè ?
        - Èva ç’lè, j’en â pus qu’i m’faut, et j’en â ca d’trap.
        - Comment ç’lè ?
        Lo lèborou s’mat è rîre et li dit: - Si vos v’leûz ebsolument lo sawer, i faut que j’vos l’deujeusse. Eh beun’ ! doux groches po v’ki nas-dous’, mè fomme et meu, doux autes groches po pèyeu mes dattes, et l’restant, je l’beille en chèrité.
        Mâs lo r’wè n’p’leût-m’ compenre ç’lè.
        - Eh beun’ ! j’vâs ca ‘n’ vaye v’l’expliquer. Cheuz nos j’â ca mes vieux pèrents que m’nûrrijînt quand j’ateûs jane. Val qu’is sont vieux et n’peuyent pus wâ fâre âque, ç’ast meu qu’les nûrris è ç’t (h)oûre. Ç’lè ç’ast les dousieumes groches de dattes, et èva l’restant, je salêge mes doux vieuilles sieus que sont fwaibes et malêdes.
        Cette d’vinette-lè è si beun’ piu au rwè, qu’l’è dit au laborou:
        - Ast-ce que t’m’es d’jé vu ?
        - Niant, jèmas.
        - Eh beun’ ! devant que cînq minutes ne sînssent pessâyes, te m’èrés vu cînquante fwès.
        - Cette-el ast ca pus malâjieu que lè mien, i faut que vos m’lè d’jînsses.
        Lo rwè soûrte cînquante louwis de d’dans sè male et les beille qu laborou. On wèyeût l’imêge don rwè sus chèque, mâs i n’sèveût-m’ si i v’leût les penre. Lo rwè i è tot d’meimme fât matte dans lè male et i dit: - Te n’és-m’ beusan d’awer pâw, les sous sont boins, ç’ast don boin Dieu

                            Textes patois recueillis en Lorraine,
                            Thiriot et Zéliqzon, 1912, pages 93 - 95

 

Al labourer-douar

 

Pell 'zo dija e oa ur roue o vont da bourmen. En ur bourmen e welas a-bell ul labourer-douar paour, e-kichen an hent, hag a laboure e erv en ur ganañ. En ur erruoud en e gichen e lâras dezhañ : Dit-te eo an er emaout o labourat ?
    - A, n'eo ket, n'eo ket din-me an erv emaon o labourat, me, n'on ket ken pinvig. Labourat a ran war zevezh.
    - Met, pegement 'peus a zevezh ? a c'houlenn ar roue deuzontañ :
    - Ul lur.
    - N'eo ket kalz memestra. Ha galloud a rez bevañ gant se ?
    - Gant se ez eus muioc'h a vez ret din et re zo ganin memestra.
    - Penaos an diaoul ?
    Hag al labourer-douar da stagañ da c'hoarzhin ha da lâret : M'ho-peuc'h c'hoant goût groñs an dra-se ec'h eo ret din lâret se deoc'h : Ma ! Daou vraz evit bevañ ni hon-daou, va gwreg ha me, daou vras all evit paeañ va gle hag ar peurrest a roan anezhañ evel aluzenn.
    Ne c'helle ket ar roue kompren an dra-se avad.
    - Ma ! Ec'h an da esplikañ deoc'h ur wech all c'hoazh. En hon ti emañ va zud, a vage ac'hanon pa oan bihan. Setu int deuet kozh bremañ ha ne c'hellont ket mui ober kalz a dra, me an hini eo a vag anezhe bremañ. An eil bras eus ar gle eo an dra-se, ha gant ar peurrest e tiboanian va div c'hoar gozh a zo dinerzh ha klañv.
    Kement he-deus plijet an divinadell-se d'ar roue ma lâras ar roue d'al labourer-douar.
    - Ha gwelet 'peus ac'hanon dija ?
    - 'M-eus ket, jamez.
    - Ma ! a-raok ma vo tremenet pemp punut 'po gwelet hanter-kant gwech ac'hanon.
    Diaesoc'h eo hennezh evit va hini, ec'h eo red din lâret an divinadell-se din.
    Kemer a reas ar roue hanter-kant loiz aour diouzh e c'hodell ha reiñ a reas anezhe d'al labourer-douar. Gwelet e veze skeudenn ar roue war bep a loiz, met ne ouie ket ma ranke kemer anezhe. Ar roue a lakeas anezhe en e c'hodell memestra hag a lâras : N'az pez ket a aon, med eo al loizoù, dont a reont eus an Aotrou Doue.

 

 

2 juillet 2017

Ar choloka

Un hadenn hag a ro deom AR CHOKOLA

1. Or baper an dabletenn chokola-mañ ema treset frouez doh ar wezenn-gakao ; unan doh ar re-mañ, digor, a ziskouez he hadennou.
2. Penaoz e vez paket ar chokola ?
3. Peseurt e teu da veza ar chokola pa vez tommet ?
4. Pe liou eo had ar wezenn-gakao ?
5. Peseurt a heller ober gand ar chokola ?

Sellom piz : chokola. 2. Peseurt lavarout doh e liou ? doh e c'hwez ? doh e vlaz ? Ar chokola hag an tommder : peseurt e teu da veza en dorn ? Tommom chokola. 3. Skuillom chokola-dour en eun asied yen. Sellom piz oh hadennou doh gwezenn-gakao. 4. Krazet ha malet e roont kakao. Sellom piz oh kakao ha tañvaom anehañ da houde. Peseurt a lakaer ouspenn er hakao evid kaoud chokola ?

Lennom : En tommder e teuz ar chokola, e teu da veza dour. Kaletaad a ra pa vez yenet. Er broiou tomm ha soubl e kresk gwezennouigou a vez great gwez-kakao doh outo. Gand an hadennou a zo en o frouez e vez aozet ar hakao, c'hwero e vlaz. Mesket gand sukr e teu ar hakao da veza ar chokola friant, eur boued maguz ha plijuz da zebri.

Respontom : Peseurt e teu da veza ar chokola pa vez lakeat re dost oh an tan ? penaoz e heller ober viou Pask gand chokola ? Gand peseurt e vez aozet ar chokola ?

Skrivom ar geriou a vank : evid aoza ar chokola e vez mesket ar... (sukr) tennet doh gwrichenn ar veterabezenn hag ar... (kakao) a zeu doh had eur wezenn.

Deskom : Eur mesk gand kakao ha sukr eo ar chokola.

 

 

Une graine nous donne LE CHOCOLAT

1. Sur cette plaque de chocolat sont dessinés des fruits de cacaoyer ; l'un de ceux-ci, ouvert, laisse voir ses graines.

2. Comment le chocolat est-il enveloppé ?
3. Que devient le chocolat lorsqu'il est chauffé ?
4. Quelle est la couleur des graines du cacaoyer ?
5. Que peut-on fabriquer avec le chocolat ?

Observons : 1. du chocolat. 2. Que dire de sa couleur ? de son odeur ? de son goût ? Le chocolat et la chaleur : que devient-il dans la main ? Chauffons du chocolat. 3. Versons le chocolat liquide sur une assiette froide. Observons des graines de cacaoyer. 4. Grillées puis broyées, elles donnent le cacao. Observons puis goûtons du cacao. Qu'ajoute-t-on au cacao pour obtenir du chocolat ?

Lisons : 1. À la chaleur, le chocolat fond, de vient liquide ; il se solidifie quand on le refroidit. 2. Dans des pays chauds et humides poussent des arbustes appelés cacaoyers. Avec les graines que contiennent leurs fruits, on prépare le cacao dont le goût est amer. 3. Mélangé à du sucre, le cacao devient le délicieux chocolat, aliment nourrissant et fort agréable.

Répondons : Que devient le chocolat lorsqu'on le laisse trop près du feu ? Comment peut-on fabriquer des œufs de Pâques en chocolat ? Avec quoi prépare-t-on le chocolat ?

Complétons : pour préparer le chocolat, on mélange le...  (sucre) tiré de la racine de betterave et le... (cacao) qui vient des graines d'un arbre.

Apprenons : Le chocolat est un mélange de cacao et de sucre.

 

 

 

 

11 juin 2017

Sant Nikolaz

 

Piv 'oa Sant Nikolaz

    Ganet e oa Nikolaz Mira e Patare e Bro-Lisia (Lycie)  en Turki war-dro 270 ha marvet e oa e 345 e Mira. Eskob Mira e oa.
    Ur wech en-doa saveteet tri ofiser hag a oa bet tamallet bezañ iriennet enep an Impalaer. Lakaet e voent er prizon ha kondaonet d'ar marv. Dre huñvre e welas an Impalaer Sant Nikolaz a c'hourc'hemenne dezhañ divac'hañ an tri ofiser, peotramant e kouezfe warnañ ar gwalinier a gastiz.
    War ur pentadurig e oa bet skeudennet bihan bihan an tri ofiser e-keñver Sant Nikolaz ha kemeret e voent neuze evit kloareien vihan pe vugale, ar pezh a lakeas an dud da grediñ e mojenn an tri bugel lazhet gant ar c'higer ha saveteet gant Sant Nikolaz.

    E 1098, o tont en-dro eus Brezelioù ar Groaz, e laeras ar marc'heg Aubert de Varangéville un oeñs eus relegoù Sant Nikolaz hag a oa en iliz-rouanez San Nicola de Bari en Itali. Degas a reas an oeñs-mañ da b/Port e Bro-Loren. Un nebeut kantvedoù diwezhatoc'h e voe savet un iliz-rouanez e Port, anvet diwar neuze Saint Nicolas-de-Port. Setu perak eo deuet Sant Nikolaz da vezañ patrom al Loreniz.

 

Setu un istor diwar-benn Sant Nikolaz el loreneg a veze komzet e Bettlainville e-kichenn Metz :

 

Lo Saint Nicolâs

Dans les vieux temps n-èveût eune vaye eune bonne d’afant qu’èveût mîns eune brique trap chaude è s’piat po lo r’chauffieu pendant qu’elle s’reût envaye trèveilleu. Mâs ç’ast qu’l ateût trap chaude, et ‘l è ètu breulé tot vivant.
        Lè bonne fomme ne sèveût pus qwè fâre, lo piat n’ateût-m’ d’è sien. Elle v’leût s’nayeu, mâs val qu’en v’lant aller s’nayeu, elle renconteure lo grand saint Nicolâs sus lo ch’mîn don Hals. I li d’mande tot bonn’ment: - Mâs où qu’v’alleûz donc’, lè bonne fomme ?
        - Mâs, grand saint, j’vâs lèver les lurelles de m’piat.
        Val que lo saint li dit: - Vè-t’en cheuz vos, mè bonne, te r’treuv’rés to piat beun’ portant dans s’bîche èva eune bêlle peumme dans lè main.
        Èloûrs lè fomme è r’en allé è Bettlainvelle et en rentrant cheuz zous, ‘l è treuvé so piat dans l’bîche èva eune peumme dans lè main comme lo saint i èveût dit.
        ‘L ateût si contente que po r’mercieu l’saint, ‘li è fât fâre eune chèpelle è coté d’cheuz l’Jeuson.

                            Textes patois recueillis en Lorraine,
                            Thiriot et Zéliqzon, 1912, pages 35 - 36

Sant Kola

    Gwechall-gozh e oa ur wech ur vagerez hag he-doa lakeet ur vrikenn re domm deus ar babig 'vid tommañ dezhañ e-pad ma oa eet da labourat. Met re domm e oa ar vrikenn ha dovet 'oa bet ar babig bev-tout.
    Ar paour-kaezh magerez ne ouie ket petra ober ken, ar bugel-se ne oa ket he babig. Hi a falveze dezhi mont d'en em veuziñ, met setu aze hag en ur vont d'en em veuziñ en em gavas gant Sant Kola bras war hent Halz. Goulenn a reas deus outi ken plaen ha tra : met da belec'h ec'h it 'ta, va flac'h ?
    - Met, Sant bras, ec'h an da gannañ maillur va babig.
    Hag ar sant o lâret : kae d'az ti, va flac'h, adkavout a ri yac'h da vabig en e gavell gant un aval ruz en e zorn.
    Neuze ec'h oa eet da Bettlainville hag en ur zistreiñ d'he zi he-doa kavet ar bugel e-barzh ar gavell gant un aval en e zorn, evel ma oa bet lâret gand ar sant.
    Ken laouen e oa hag evit trugarekaat ar sant e lakeas da sevel ur chapel e-kichenn ti Job.


 

 

 

 

11 juin 2017

Ar stouv lech

AR STOUV lech

1. Petra a denn an den-mañ ?

2. Peseurt a ra ar stouv soubet en dour ?
3. Perag en-noa gallet ar stouv teo mond er genou bihan ?
4. Eaz pe diêz da dreuzi gand an dour eo ar stouv ?
5. Peseurt a ziskouez rusk an dervenn-lech ?
6. Peseurt a vez didammet a-benn ar fin er bandennou rusk ?

Sellom piz : eur stouv : pe liou eo ? Peseurt a welom or ar stouv ? Dibouezom anehañ, taolom anehañ en dour. 2. Sankom anehañ ha laoskom anehañ da vond da houde. Gwaskom kré or eur stouv en dorn ; greom ar memez tra gand eur stouv o paouez beza soubet en dour tomm-berv ; ha stenn-distenn eo ar stouv ? Lakaom eur voutaillad leun ha stouvet or an tu all. 4. Rusk an dervenn-lech. Sellom piz oh eun tamm ruskenn. 5. Heskennet e vez ar rusk e bandennou.

Lennom : 1. Ema ar stouv war-neuñv or an dour ; gwall-skañv eo. 2. Gwevn ha stenn-distenn, ez eo  iye ar stouv diêz da dreuzi gand an dour : serri a ra dreist ar voutaillou. 3. Gand rusk an dervenn-lech e vez great ar stouvou. Ar ruskenn-mañ, teo-kenañ, a vez great gand lech.

Respontom : Gant peseurt e vez great ar stouvou ? Perag e vez great jiletennou sovetaj ar vartoloded gand lech ? Ma oa al lech eaz da dreuzi gand an dour, daoust hag-eñ e hellfe servicha da ober ar stouvou ? Perag ?

Skrivom ar geriou a vank : Ar stouv a zerr ar voutaill na laosk ket tremen ar gwin pe an dour rag... (diêz da dreuzi gand an dour) eo al lech.

Deskom : Didammet eo ar stouv-lech e rusk an dervenn-lech.

 

LE BOUCHON de liège

1. Qu'enlève cet homme ?

2. Que fait le bouchon plongé dans l'eau ?
3. Pourquoi le gros bouchon avait-il pus pénétrer dans l'étroit goulot ?
4. Le bouchon est-il perméable ou imperméable ?
5. Que montre l'écorce du chêne-liège ?
6. Que découpe-t-on finalement dans les bandes d'écorce ?

Observons : un bouchon : quelle est sa couleur ? Que voyons-nous sur le bouchon ? Soupesons-le, jetons-le dans l'eau. 2. Enfonçons-le puis lâchons-le. Serrons fortement un bouchon dans la main ; faisons de même avec un bouchon qui vient d'être plongé dans l'eau très chaude ; le bouchon est-il élastique ? 3. Retournons une bouteille pleine et bouchée. 4. L'écorce du chêne-liège. Observons un morceau d'écorce. 5. On scie l'écorce en bandes.

Lisons : 1. Le bouchon flotte sur l'eau ; il est très léger. 2. Souple et élastique, le bouchon est également imperméable : il ferme parfaitement les bouteilles. 3. On fabrique les bouchons avec l'écorce du chêne-liège. Cette écorce, très épaisse, est formée de liège.

Répondons : Avec quoi fabrique-t-on les bouchons ? Pourquoi les ceintures de sauvetage des marins sont-elles en liège ? Si le liège était perméable, pourrait-il servir à fabriquer des bouchons ? Pourquoi ?

Complétons : Le bouchon qui ferme la bouteille ne laisse pas passer le vin ou l'eau car le liège est...

Apprenons : Le bouchon de liège est découpé dans l'écorce du chêne-liège.

 

 

Publicité
Publicité
25 mai 2017

Unan dic'halleget

Setu un istor all a veze kontet gwechall e Loren hag e Breiz

Lo rèté


        I n-è tchièques ennêyes, În (h)ômme de Frîmbôs avôt ètu è l’Espôsition è Pèris. Comme ‘l y avôt demwêré (h)ieût jos, quand’l è r'véni è Frîmbôs, i ne savôza pus lo patois.
        ‘L avôt èch'té è Pèris în bé rochat, în nû(f) chèpé et eune paire de solés que li allînt tot bîn. ‘L atôza tell'ment chingi qu'les gens n'lo reconnahhînt pus.
        - Mais, ‡’ast în Monsû, que dit lè Laïde en lo r’wêtant. Et lu, que n'se sentôt pus pater d'peus que’l avôt ètu è Pèris, li rapond :
        - Comment que vous dites, Madame ?
        - Ah ! lo drôdjîn, que dit mè Laïde, lo val que sait lo français, è ç’t (h)oûre...
        - Évidemment, que rapond mo Pèrisîn...
        Comme y avôt în rèté sus têrre, tot prèch d’eune bocotte de r’wèyîn, val mo maquerot d'Pèrisîn, po s'faire valôr, que d'mande, en montrant lo rèté :
        - Mais... comment que ‡a s’appelle l’affaire-là, en patois ?
        Et, en d'hant ç'lè, i mat so pîd sus les dents di rèté‚ qu’atôt sus têrre.
        Tot d’în côp, lo rèté s’er’lûve et lo manche vînt li zoquer sus lo nez... în sâcré côp, allez !
        - Ah ! lo sapré‚ vingt verrets d'rèté, que s'mat è hûler lo Pèrisîn... je m'sovîns bîn d'to nom, è ç’t (h)oûre. Cè ne fait rîn, fât r’véni è Frîmbôs po trouver des rètés anlè. Si j’avôs sèvu, j’èrôs bîn demwêré è Pèris !

                        Fernand Rousselot,
                        Du sel de nos salines, 1926, p.67


Unan dic'halleget

    Ur paotr yaouank deuet d'ar gêr eus soudard a rae e zen, hag a lavare en doa ankounac'haet e vrezhoneg. Un devezh ma oa o labourat gand e dad en douaroù, e c'houlenne : "petra eo ceci, petra eo cela ?
    - Petra eo ur charrette ?
    - Ur c'harr, eme e dad dezhañ.
    - Bon ! petra eo ur cheval ?
    - Ur marc'h.
    - Ha, ha ! ur marc'h ! ya... Petra eo ur râteau ?
    Just evel ma komze ar c'hanfard, hep soñjal, e lak e votez war dent ar rastell, hag an troad o sevel en avel a ya da skeiñ ar paotr e-kreiz e fas.
    - A ! gast a rastell ! emezañ.
    - Che ! eme an tad, an troad rastell-se en deus degaset da vrezhoneg d'ar gêr, en un taol !

                An istor-mañ a oa bet klevet e Baden a-raok ar brezel pevarzeg
                hag a oa bet embannet gand J. Terilis er gelaouenn Dihunamb.


 

25 mai 2017

Ar penn-ognon

AR PENN-OGNON : e-kreiz e bourvechou, eur broñs...

1. Peseurt a welom tre da draoñ ar blantenn ?

2. Peseurt a ziskouez ar penn-ognon trohet a-dreuz ?
3. Penaoa e vez lakeat oll lodennou ar penn-ognon ?
4. Peseurt a welom or al lodenn a zo bet trohet ?
5. An deliou a zeu doh ar broñs a oa e-kreiz ar penn-ognon.

Sellom piz : eur penn-ognon : e stumm ? e liou ? 1. Dibluskom eur penn-ognon seah : sellom piz oh eur bluskenn en ur weled a-dreuz : Jogom anehi : peseurt a zigas da zoñj an trouz bihan a glever ? Ar penn-ognon diblusket : e liou ? e c'hwez ? Peseurt a ra on daoulagad ? Trohom a-dreuz : ha chom a ra seah al laonenn ? 2. Dispartiom oll lodennou an hanterenn a zo or laez. 3. Ha teo int ? Trohomp a-benn. 4. Ar penn ognon "chaotret" : doh p'leah e teu an deliou-mañ ? 5. Gwaskom ar penn-ognon : perag e seblant hanter-houllo ?

Lennom : 1. "Zinyan plusk disêhet ez a liez lodennou, an eil re lakeat er re all, da ober bouedenn ar penn-ognon, c'hwez vad gantañ. 2. E-kreiz ar penn-ognon e kousk eur broñs arhlas, daou a-wechou. 3. Pa chaotr, e tiskarg ar penn-ognon ; kreski a ra ar broñs neu en eur stumma deliou glaz hir a en em veo dor-goust bouedenn ar penn-ognon.

Respontom : Peseurt ho peus sellet or lodenn blad ar penn-ognon ? Petra 'zo e-kreiz ar penn-ognon ? Pegoulz ez implij ar broñs ar vouedenn a zo en-dro dehañ ?

Skrivom ar geriou a vank : er memez amzer ma tiskarg ar penn-ognon, e kresk ar... (broñs) en e greiz.

Deskom : Unan pe meur a vroñs a zo pourvechoù boued en-dro deho a  z a da ober ar penn-ognon.

 

L'OIGNON : au milieu de réserves, un bourgeon...

1. Que voyons-nous tout en bas de la plante ?
2. Que montre l'oignon coupé en travers ?
3. Comment sont disposées les différentes parties de l'oignon ?
4. Que voyons-nous sur la partie coupée ?
5. Les feuilles proviennent du bourgeon qui était au cœur de l'oignon.

Observons : un oignon : forme ? couleur ? 1. Épluchons un oignon sec : observons une pelure par transparence : froissons-la : que rappelle le bruit produit ? L'oignon épluché : couleur ? odeur ? Que font nos yeux ? Coupons en travers : la lame reste-t-elle sèche ? 2. Séparons les différentes parties de la moitié du haut. 3. Sont-elles épaisses ? Coupons en long. 4. L'oignon "monté" : d'où viennent ces feuilles ? 5. Pressons l'oignon : pourquoi paraît-il à moitié vide ?

Lisons : 1. Sous des pelures desséchées, la chair odorante de l'oignon est formée de plusieurs parties emboîtées. 2. Au cœur de l'oignon dort un bourgeon verdâtre, parfois deux. 3. Lorsqu'il "monte", l'oignon se vide ; le bourgeon se développe alors en formant de longues feuilles vertes qui se nourrissent aux dépens de la chair de l'oignon.

Répondons : Qu'avez-vous observé sur la partie plate de l'oignon ? Qu'y a-t-il tout au cœur de l'oignon ? À quel moment le bourgeon utilise-t-il la chair qui l'entoure ?

Complétons : en même temps que l'oignon se vide, le... (bourgeon), au centre, se développe.

Apprenons : L'oignon est formé d'un ou de plusieurs bourgeons qu'entourent des réserves de nourriture.

 

 

 

6 mai 2017

Ar medesin a oar

Setu un istor a veze kontet gwechall e Loren hag e Breizh ivez. Amañ er vojianeg a veze komzet e Corcieux (88) :

 

Ç'ost lo docteur que s'y k'nnot

        Depeus trâs moûs, lo Lèyon wâdait lo lèyt. Lo mèd'cîn pessait doux foûs lè s'maine, po sôvoû çu qu'i fèyit. Cè n'tait mi r'luhant, tocoûs èteur lè vie et lè môt. În jo, lè Mèlie eppelle lo docteur i tèlèphone : V'niz-o tot d'suite, lo Lèyon ne r'moûe pus. J'crâs bé qu'il ost môt. Errivè è lè mâhon, lo mèd'cîn lo voût stondu sus so lèyt. Snos lo r'wêti, i dit tot haut : - Lo keûp-ci, ç'ost fait, lo peûre (h)omme. Il è bé soffri. Sèyiz corègeûse, Mèlie, faut n-ollè chîz lo curè, et co è lè mair'rie. Tot d'în keûp, mo Lèyon se r'leuve în peû : - Niant ! Niant ! Je n'sèys mi môt... Je sèys co vikant ! - Voyos, Lèyon, lo docteur sait tot d'même meux qu'ti. Couhhe-teu !



Ar medisin a oar

        Abaoe tri miz e oa Leon o chom en e wele. Div wech ar sizhun e tremene ar medesin da hoûd ar pezh a rae. Ne oa ket brav, bepred etre ar vuhez hag ar marv. Un deiz e telefon Amélie d'ar medesin : - Deut dustu, ne fînv ket Leon ken. 'M-eus aon ec'h eo marv. Erru er gêr, e wel ar medesin anezhañ en e c'hourvez war e wele. Hep sellet deuzontañ e lâr a vouezh uhel : - Ar wech-mañ, ec'h eo graet evitañ. Kalz poan en deus bet. Bet kourajus, Amélie, ret eo mont da welout ar person ha mont d'ar mêrdi ivez. En un taol kont e sav Leon un nebeut : - N'eo ket, n'eo ket, N'on ket marv... Bev on atav ! - Sell, Léon, ar medesin a oar gwelloc'h 'vidout memestra. Chom peoc'h !

 

6 mai 2017

Ar bleud hag or bara

E brezhoneg standard :

 

AR BLEUD hag or bara

1. Oh peseurt eo hevel ar bleud ?
2. Oh peseurt eo hevel an dour ?
3. Peseurt a ra ar greun bleud en dour gand an amzer ?
4. Diskargom ar memez kementad doh an daou doaz e daou voul hevel.
5. Peseurt e-neus great an toaz a oa goell en ennañ ?
6. E peseurt torz-vara e kaver mimig "skañvoc'h" ?

Sellom piz : bleud : eur c'hwez a zo gantañ ? Tañvaom anezañ. Touchom bleud. C'hwezhom ornehañ. 1. Taolom eun tamm bleud en ur werenn. 2. Laoskom da ziazeza. 3. Meskom bleud gand eur banne dour. Peseurt on eus ? Greom ar memea tra mea en eur lakaad ouspenn eun tamm goell. 4. Lakaom en tommder ha sellom eur wech an amzer. 5. Lakaom da boazha an daou doaz : peseurt on eus ? Trohom an diou dorz-vara.

Lennom : 1. Eur seurt poultr gwenn, great gand greun fin-kenañ eo ar bleud a vez aozet gand ar miliner. 2.Meska ar ra ar bouloujeur ar bleud gand dour sall ha goell ; eun toaz en neus hag a zao, an hini a vez poazet da houde en eur fourn. Er hiz-se ez eo e vez aozet an torchou-bara kaer o hreun alaouret hag o mimig mil-doullet.

Respontom : Ha mond a ra ar bleud da guzad e-giz ar sukr en dour ? Peseurt a implij ar bouloujeur evid aoza an toaz ? Da beseurt e servich ar goell ?

 Skrivom ar geriou a vank : ...     e-neus ar bouloujeur digand ar miliner ha gantañ e aoz bara.

Deskom : Aozet e vez ar bara o lakaad eun toaz great gand bleud, dour, c'hoalen ha goell da boazhad.

 

Hag e galleg :

 

LA FARINE et notre pain

1. À quoi ressemble la farine ?
2. À quoi ressemble l'eau ?
3. Que font à la longue les grains de farines dans l'eau ?
4. Versons la même quantité des deux pâtes dans deux moules semblables.
5. Qu'a fait la pâte qui contenait la levure ?
6. Quel est le pain dont la mie est la plus "légère" ?

Observons : de la farine : a-t-elle une odeur ? Goûtons-la. Touchons de la farine. Soufflons dessus. 1. Jetons un peu de farine dans un verre d'eau. 2. Laissons reposer. 3. Délayons de la farine avec un peu d'eau. Qu'obtient-on ? Faisons de même mais en ajoutant un peu de levure. 4. Plaçons au chaud et regardons de temps en temps. 5. Faisons cuire les deux pâtes : qu'obtenons-nous ? Coupons les deux pains.

Lisons : 1. La farine préparée par le meunier est une poudre blanche, formée de grains extrêmement fins. 2. Le boulanger mélange la farine avec de l'eau salée et de la levure ; il obtient une pâte qui lève et qui est ensuite cuite dans un four. C'est ainsi que sont préparés les beaux pains à la croûte dorée et à la mie criblée de trous.

Répondons : La farine disparaît-elle comme le sucre dans l'eau ? Qu'est-ce que le boulanger utilise pour préparer la pâte ? À quoi sert la levure ?

Complétons : Le boulanger reçoit du meunier de la... (farine) avec laquelle il prépare le pain.

Apprenons : On prépare le pain en faisant cuire une pâte faite de farine, d'eau, de sel et de levure.

 

 

 

24 avril 2017

Nikolaz o vont da goves

Amañ e c'hellot selaou ar vamm-goz en-doa desket din da gomz loreneg (klikit war "sondrouville) :

sondrouville

Lè confession di Coliche


        Lo venr'di d'avant Quasimodo, lo Coliche atôt è confesse. Mosseur Curé, dans sè piate calougeatte, se hêtôt d'beilli les absolutions pace qu'on l'attendôt è Saint Tcheumat wace que ç'atôt l'Adorâtion perpétuelle.
        - Hêtez-v', Coliche, hêtez-v'... qu'i d'hôt è m'n innôcent.
        - Mosseur Curé, j'ai ca pris di 'trin â Baptisse, dans so pré, tot prèch di rupt d'Gerbieller.
        - Combîn d'bottes que v'li en ez pris ?
        - Oh ! j'n'ôse lo dîre, Mosseur Curé !
        - Ç'ast-ti trente bottes ?
        - Oh, nenni !
        - Ç'est-ti swessante ?
        - Oh, meu tant, Mosseur Curé... mais, mattez si v'velez qu'j'i en ai pris eune charratte, je v'rans avo mè fômme qwèri lo rèhhe lè neût-ceu !


 

Nikolaz o vont da goves


        D'ar gwener a-raok Sul ar C'hazimodo e oa Nikolaz o vont da goves. An Aotrou Person 'barh e gabanenn vihan, a haste rei e absolvennoù abalamour ma oa gortozet e Saint Clément e-lec'h ma oa an Adorasion perpetuel.
        - Hastit afo, Nikoaz, hastit afo... a lâre d'am inosant.
        - Aotrou Person, kemeret 'm-eus plouz da Baptiste adarre, en e bark, tostik tre ouzh ar gwaz a zo o ruilhal e Gerbéviller.
        - Pet hordenn 'peuc'h kemeret dehañ ?
        - O, ne gredan ket lâret an dra-se, Aotrou Person.
        - Ha tregont hordenn e vefe ?
        - O, 'vefe ket !
        - Ha tri-ugent eo ?
        - O, paz kement, Aotrou Person... mez, lakaomp, mar plij deoh, 'm-eus kemeret ur c'harrad, ec'h efomp, va gwreg ha me, da gerc'had ar peurrest en noz-mañ !


 

 

Publicité
Publicité
1 2 3 > >>
Deski Brezoneg
Publicité
Archives
Publicité